Proces, Diagnostiek en Instrumenten van een LESA

De achtergronden bij het stappenplan van een LESA

WAAR WORDT EEN LESA VOOR GEBRUIKT?

Een LESA is een patroonanalyse die inzicht geeft in de ecologisch relevante sturende factoren in een gebied. Patronen en trends worden geintegreerd tot een samenhangend beeld.

Dat samenhangend inzicht van sturende factoren, verstoringen en oplossingsrichtingen wordt gebruikt voor natuurbehoud, -beheer, of -herstel.

Een LESA is een gebiedsdiagnose op maat: eerst kijken wat er al voorhanden is, daarna doen wat nodig is.

Doel van een LESA

De patroonanalyse is een multidisciplinaire analyse. Bij een LESA volgt de ecoloog een duidelijke reeks stappen en gebruikt de ecoloog daarbij een multidisciplinaire set instrumenten.

De DIAGNOSTISCHE STAPPEN zijn de verschillende opeenvolgende stadia van het onderzoeksproces: dus eerst kijken, dan veronderstellingen formuleren, vervolgens toetsbare hypothesen opstellen en die dan ook onderzoeken – en tenslotte daar conclusies over trekken.

In het kort zijn de INSTRUMENTEN de praktische aspecten van een gebied waar een ecoloog naar kijkt: landschapsvormen, vegetatie, kaarten, patronen, etc. Die worden gebruikt in elke diagnostische stap.

Het wezenlijke aan het uitvoeren van een LESA is niet zozeer het maken van beschrijvingen of kaarten – maar DE KUNST VAN DE KEUZE van het juiste instrument – of deelinstrument om daarmee een vraag aan het gebied te kunnen stellen. Dus bijvoorbeeld niet alleen maar een vegetatiekaart beschrijven – maar juist op zoek gaan naar die specifieke plantensoort die iets vertelt over het type kwel in het gebied.

Daarna volgt de tweede stap en dat is de SYNTHESE van alle informatie die is opgehaald. Alle geconstateerde feiten, alle getoetste hypothesen, alle patronen en processen – moeten landen in één samenhangend beeld van het gebied, dat -zoals gezegd- “de ecologisch relevante sturende factoren en processen in een gebied ten behoeve van natuurbehoud, -beheer, of -herstel” beschrijft. Zonder die synthese is de LESA onvolledig.

WAT IS EEN LESA?

Lees hier meer informatie over hoe de LESA als instrument is ontwikkeld.

LESA of LELI - Oktober 2021

LESA of LELI - Oktober 2021.pdf

Adobe Acrobat document 4.5 MB

Download

Projectstappen LESA

Een LESA is een project waarin landschapsecologisch onderzoek antwoord moet geven op vragen van opdrachtgevers. Dat zijn veelal terreinbeheerders of -eigenaren, maar het kan ook uitgevoerd worden in het kader van een voorgenomen initiatief.

Een LESA-project bestaat uit: een INTAKE, een PROJECTPLAN dat wordt UITGEVOERD, en tenslotte wordt een SYNTHESE van dat proces GERAPPORTEERD.

STAP

OMSCHRIJVING ROLLEN EN STAPPEN

1 – INTAKE DOEL:

De vraag helder krijgen en helpen bepalen wat er nodig is: een LESA.

OPDRACHTGEVER EN OPDRACHTNEMER

Afstemmen van informatiebehoefte en –voorziening: vraag, beschikbare middelen, tijd, inzet, mogelijkheden en risico’s.
Detailniveau, hoofdvragen en deelvragen, etc.
Zaken nu vermelden vermijdt risico’s later in het project.
We zetten een vraag altijd in een landschapssystematische context om ecologische vragen te kunnen beantwoorden.
Meest geëigende detailniveau voor de situatie?

2 – PROJECTPLAN DOEL:

Projectmatige aanpak van de LESA.

OPDRACHTGEVER EN OPDRACHTNEMER

Vastleggen van doel en verwachtte resultaten van het project.
Maken van realistische afspraken, in goed overleg en met oog voor het projectdoel.
Bij afwijken van de afspraken: samen de consequenties in beeld brengen en daar afspraken over maken.
Speelruimte en procedure moeten helder zijn.
Organisatiestructuur rondom het advies: heldere rollen, taken en verantwoordelijkheden.
Bij de keuze van instrumenten en diagnostische stappen: uitwerken detailniveau en zeggingskracht.
Wat zijn consequenties en risico's van NIET uitvoeren van onderdelen.

3 – UITVOERING DOEL:

informatie verzamelen, toetsen hypothesen. Begrijpen sturende factoren

OPDRACHTNEMER

Uitvoeren van het gezamenlijke projectplan.
Periodieke afstemming over voortgang - mee- en tegenvallers. Bijstelling van het project.
Doorlopen van het afgesproken diagnostisch proces met gebruikmaking van het gekozen instrumentarium.
Oog houden voor nieuwe onverwachte aspecten en voor onzekerheden uit het projectplan. Hoe wordt daar mee omgegaan?

4 – RAPPORTAGE DOEL:

Verslag van bevindingen, suggesties voor de toekomst

OPDRACHTNEMER en OPDRACHTGEVER

Antwoord op de vragen uit de intake en het projectplan.
Overzicht in de vorm van een synthese van de ecologische sturende processen, oorzaken van problemen, mogelijke oplossingen.
Maatregelscenario’s en afweging van ecologische en economische belangen.
Mate van zeggingskracht van de antwoorden – zijn er lacunes in kennis?
Presentatie en acceptatieprocedure eindrapport.

Diagnostisch proces LESA

Een LandschapsEcologische SysteemAnalyse (LESA) is enerzijds een beschrijving van de (ver)wordingsgeschiedenis van een gebied, maar belangrijker nog - gaat het om het begrip van het ecohydrologisch functioneren van het gebied. Wat zijn de waargenomen patronen in het landschap – en op welke (hydrologische) processen en systemen wijzen deze? Dit onder het motto: “in het patroon schuilt het proces”.

Met die kennis van de sturende factoren en de benodigde mate van herstel van natuurwaarden kunnen we vervolgens de afweging maken tussen gewenste economische activiteiten/ factoren; en benodigde ecologische eisen. In Nederland zijn de natuurlijke condities in die gebieden immers veelal (zwaar) aangetast en voeren we LESA’s voornamelijk uit ten behoeve van natuurbehoud, -beheer, en -herstel. Daarmee krijgen de eisen van de natuur een “stem” in de discussie met maatschappelijke functies zoals economisch en recreatief gebruik, of gebruik ten behoeve van veiligheid of klimaatsaanpak.

Vanuit dat oogpunt gezien kunnen we zoals eerder gezegd met een metafoor de (natuur)gebieden beschouwen als “patiënten” die een “medische diagnose” en “behandeling” moeten ondergaan door de ecologische “arts”. Bij die diagnose staat het gebied centraal en worden stapsgewijs de vormende- en sturende processen, alsmede de drukfactoren in beeld gebracht om te achterhalen welke problemen er spelen, wat de achterliggende oorzaken zijn en welke maatregelscenario’s voorgesteld kunnen worden als behandelplan.

Instrumentarium LESA

Welke instrumenten staan ter beschikking?

Bij het uitvoeren van een LESA volgens de diagnostische stappen worden verschillende specifieke hulpmiddelen ingezet – zie het schema en de tabel hieronder. Dat spitst zich veelal toe op de analyse van patronen en trends daarin en het afleiden van processen daaruit. Een uitgebreider overzicht voorzien van weblinks is te vinden bij HULPMIDDELEN LESA.

HOOFD-FACTOR	INSTRUMENTEN - WAAR KIJKEN WE DAN NAAR: PATRONEN, FUNCTIES, TRENDS
BODEM	Klimatologie - Setting. Geologie - Diep (oud) en Ondiep (Kwartair). Geologie - Bodemdaling. Fysische Geografie - Landschapsvormen en hoogteligging (via AHN). Bodem - Verspreiding bodemtypen en bodem-kenmerken (bv. kalk, ijzer, organische stof, etc.). Bodem - bacteriën en schimmels (eDNA), micro-organismen en ongewervelden tbv. biotische bodemgesteldheid.
WATER	Hydrologie - Diepe systeem (functioneren en gebruik ervan zoals grondwateronttrekkingen). Hydrologie - Oppervlakkige systeem (peilbuizen) – 1e Watervoerend Pakket (functioneren en gebruik ervan zoals grondwateronttrekkingen). Hydrologie - Oppervlaktewater en haar historie en management (bv. waterstaatskaarten, legger Waterschap en peilvakken). Hydrologie - Vochtindicaties oppervlakkig systeem mbv. Rood-Blauw kaarten (Frijtag Drabbe) en historische graslandkarteringen (CABO-kaarten).
PLANT EN DIER	Vegetatie - Vegetatietypen. Vegetatie - (Indicator) soorten verspreiding. Fauna – Soortenverspreiding en leefgebieden.
MENS	Landgebruik – Archeologie, huidig en historisch landgebruik, ruimtelijke ontwikkelingen (vb. diverse historische kaarten, toponiemen, ruimtelijke plannen). Kennis huidige en historische landbouwpraktijk. Veldwerk - Moment en frequentie van veldbezoeken. Drukfactoren - VER-thema’s (Verzuring, Vermesting, Verdroging, Versnippering, Verontsysteming, Verhorsting, Verontrusting, Verzilting en Vertroebeling). Rapportages – Bestaande beschrijvingen over het gebied.

naar het uitgebreide overzicht